Οπτικός Πολιτισμός

Είναι αλήθεια ότι εδώ και καιρό με προβλημάτιζε το φαινόμενο του σύγχρονου μοντέλου μιας "λεγόμενης επικοινωνίας", η οποία συνοδεύεται απαραίτητα από εικόνες και ελάχιστο λόγο. 

Αυτές οι εικόνες και ο ελάχιστος λόγος-με την μορφή υποτίτλων- σε πολλές περιπτώσεις που μάλλον είναι οι περισσότερες κρύβει την αδυναμία του λόγου, την έλλειψη επιχειρημάτων και μία τάση να αποδείξει κάποιος στον εαυτό του αλλά και στους άλλους που δεν τον γνωρίζουν προσωπικά ή τον γνωρίζουν ελάχιστα ότι είναι κάτι σημαντικό ή κάτι πολύ σημαντικότερο από αυτό που είναι. 

Μάλλον αυτός ο τρόπος επικοινωνίας και η μέτρηση της αξίας και της σημασίας ενός ανθρώπου μετριέται πλέον από τα πόσα likes έχει στo facebook. Με αυτόν τον τρόπο μέτρησης της αξίας ενός ανθρώπου η Κιμ Καρντάσιαν υπερτερεί με μεγάλη διαφορά σε αξία από τον Στίβεν Χόκινγκ. Έτσι λοιπόν αυτό το φαινόμενο είναι ένα κομμάτι του σύγχρονου πολιτισμού και ειδικότερα του οπτικού πολιτισμού και ονομάζεται από τους ειδικούς οπτική επικοινωνία. Από αυτούς ορίζεται ότι η οπτική επικοινωνία είναι η διαδικασία αποστολής και λήψης μηνυμάτων χρησιμοποιώντας εικόνες. 

Προφανώς ο όρος οπτική επικοινωνία είναι γενικότερος και περιλαμβάνει τα σύμβολα, τα σημάδια, τις χειρονομίες κ.ά. Τα οπτικά σημάδια είναι παντού και είναι η διαφήμιση, ο χορός, η φωτογραφία κ.ά. Εμένα όμως με προβληματίζει όπως είπα το τμήμα εκείνο του οπτικού πολιτισμού που η εικόνα, η φωτογραφία υπερτερεί συντριπτικά του λόγου και μέχρι του σημείου αυτός να μην αποτελεί σημείο άξιο να ασχοληθεί κανείς μαζί του. Αυτή λοιπόν η ειδικότερη έκφανση του οπτικού πολιτισμού έχει σχεδόν οδηγήσει πολλές φορές σε ευνουχισμό του λόγου και των λογικών επιχειρημάτων χώρια που ο οπτικός πολιτισμός επηρεάζει τις θέσεις μας για διάφορα θέματα, τα πιστεύω μας, τις αξίες κλπ. Από πολλούς αυτή η κυριαρχία της εικόνας θεωρείται ως απειλή στις πολιτιστικές αξίες  στην έκφραση και σε άλλες αξίες.

Σε μικρές κοινωνίες σαν της πόλης μας, όπου λίγο έως πολύ γνωρίζει ό ένας τον άλλον, πρέπει κάποιος να είναι πολύ προσεκτικός. Αν και επικρατεί η εντύπωση ότι στην Ελλάδα είσαι ότι δηλώσεις, στις μικρές κοινωνίες σχεδόν γνωρίζουμε τι είναι ο καθένας, ποια είναι η μόρφωση του ποια είναι η συγκρότηση του και ποιες οι ικανότητες του. Έτσι θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερη κριτική διάθεση εκείνη η συμπεριφορά που προσπαθεί να δημιουργήσει εντυπώσεις ή να προσθέσει ικανότητες σε εκείνον που δεν τις έχει, εκμεταλλευόμενος την δύναμη της εικόνας και την οπτική επικοινωνία. Έτσι ως παράδειγμα μπορεί να δηλώνεις ότι είσαι μέλος καλλιτεχνικής παρέας ή ότι ασχολείσαι με πολιτιστικά θέματα και να δημοσιοποιείται αυτό, αλλά ταυτόχρονα να είσαι από αυτούς που πηγαίνουν να δουν μια θεατρική παράσταση εισερχόμενοι στην αίθουσα με πατατάκια. Η ένταση της κριτικής θα πρέπει να είναι μεγαλύτερη αν κάποιος είναι δημόσιο πρόσωπο που ασχολείται με τα κοινά.

Έχει γίνει της μόδας τελευταία να θεωρείται ότι η πολιτική ασκείται στις καφετέριες, στις ταβέρνες, στο γήπεδο και κάπου εκεί ανάμεσα σε ένα κοψίδι ή ένα γκόλ ο ασχολούμενος με τα κοινά επιλύει προβλήματα της πόλης. Μάλιστα οι δυστυχείς όντας οπτικά αγράμματοι ή ακολουθώντας συμβουλές δήθεν οπτικά εγγραμμάτων διανθίζουν τις εικόνες και τις φωτογραφίες τους με βαρύγδουπους τίτλους όπως <<συνάντηση κορυφής στο πατσατζίδικο του Μπάμπη>> και άλλα ξεκαρδιστικά. Κάποια άλλα δημόσια πρόσωπα πιο πονηρεμένα από τις συμβουλές <<πρόθυμων κολάκων>>, προσπαθούν να δώσουν και μία μορφή σοβαρότητας ή εγκυρότητας συνδυάζοντας την εικόνα και τις φωτογραφίες σε σημαντικούς χώρους με κείμενο, θαρρείς και αν δείχνεις στην εικόνα ότι σκέφτεσαι είσαι και σκεπτόμενος άνθρωπος. Αυτό βέβαια προκύπτει από το κείμενο, οπότε το αποτέλεσμα είναι καταδικαστικό για αυτόν που έκανε την προσπάθεια. Οι πιο έξυπνοι όμως αποφεύγουν το κείμενο.

Δεν είναι όμως μόνο τα δημόσια πρόσωπα που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την δύναμη της οπτικής επικοινωνίας. Έτσι παρατηρείται το φαινόμενο της υπερβολικής χρησιμοποίησης της εικόνας από τους <<κοινούς θνητούς>>. Θεωρείται σημαντικό και άξιο αναφοράς καθώς και σημαντική μορφή επικοινωνίας το να πίνεις καφέ σε καφετέρια, να τρώς σε ταβέρνα ή να κάνεις το καλοκαιρινό σου μπάνιο στην παραλία και να το εκθέτεις δημόσια άσε που ανεβαίνεις  στο τοπικό χρηματιστήριο διασημοτήτων της πόλης μας αν έχεις πεταχτεί για καμιά εκδρομή στο εξωτερικό(συνήθως μέχρι το γειτονικό καζίνο της Γευγελής).

Οι Άραβες έχουν μία παροιμία που λέει <<Είναι χρυσός η σιωπή και άργυρος ο λόγος>>. Την παροιμία αυτή αναφέρει ο Κωνσταντίνος Καβάφης στο ποίημα << Λόγος και Σιγή>>. Είναι καιρός πλέον να μάθουν όλοι πότε να σιωπούν γιατί δεν έχουν κάτι χρήσιμο ή σημαντικό να πουν και να κάνουν και πότε να μιλούν χρησιμοποιώντας όμως τον λόγο το μόνο θεοπρεπές δώρημα κατά τον Κωνσταντίνο Καβάφη και όχι την εικόνα.

Τελειώνοντας για τους υπόλοιπους θα έλεγα ότι ταιριάζει η φράση από το ίδιο ποίημα <<Λαλήσωμεν, λαλήσωμεν – σιγή δεν μας αρμόζει>>.

Δημήτριος Κων/νου Ταρατσίδης

Κάντε LIKE στη σελίδα του InVeria.gr και...  μείνετε ενημερωμένοι για όλα!

InVeria.gr