Σχολικός Εκφοβισμός - BULLYING (άρθρο της 8ης ΤΟΜΥ Βέροιας)

Αρθρογραφία της 8ης ΤΟΜΥ Βέροιας στην εφ. «InVeria» για θέματα Υγείας:

Η 6η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από το Υπουργείο Παιδείας ως Πανελλήνια Ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού. Ο όρος «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» (school bullying) είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας που εμφανίζεται σε πολλές χώρες του κόσμου. 

Ο σχολικός εκφοβισμός, προέρχεται από άλλα παιδιά, συνήθως της ίδιας ηλικίας και αποτελεί μορφή επιθετικής συμπεριφοράς, που εμφανίζεται κυρίως στη σχολική πραγματικότητα, με σοβαρές επιπτώσεις για την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού και του εφήβου και τη διαδικασία της μάθησης. Αναφέρεται στην εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή συνομήλικων παιδιών, εντός και εκτός σχολείου, με στόχο την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου ή αναστάτωσης. Συχνά το «ισχυρότερο» παιδί αντλεί από την πράξη του κάποιο όφελος, όπως ευχαρίστηση, κύρος ή υλικά αποκτήματα, ενώ το «αδύναμο» παιδί δεν μπορεί να υπερασπιστεί και να προστατέψει με ριζικό τρόπο τον εαυτό του.

Ο όρος εκφοβισμός και βία στο σχολείο , όπως και ο όρος θυματοποίηση, χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μία κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους εντός και εκτός του σχολείου.

Η επιθετική συμπεριφορά μεταξύ μαθητών εκδηλώνεται, με μορφές ήπιας βίας (λεκτικό εκφοβισμό, πειράγματα, βρίσιμο, ειρωνική συμπεριφορά, απειλές, διάδοση φημών) και με περιστατικά ακραίας βίας (συγκρούσεις µε ρατσιστικά ή άλλα χαρακτηριστικά, χτυπήματα, σπρώξιμο, σεξουαλική παρενόχληση, χειρονομίες). Διαφορετικοί επιστημονικοί χώροι και πεδία έχουν αναγνωρίσει, αναδείξει και μελετήσει το πρόβλημα του σχολικού εκφοβισμού και της βίας, στις πολλαπλές μορφές και διαστάσεις του. 

Η ενδοσχολική βία είναι ομαδικό φαινόμενο, καθώς δεν αφορά μόνο τον θύτη και το θύμα, αλλά και όσους είναι παρόντες ή γνωρίζουν την ύπαρξή του, δηλαδή τους παρατηρητές, οι οποίοι μπορεί να είναι είτε μαθητές είτε ενήλικες. Ο σχολικός εκφοβισμός έχει αρνητικές συνέπειες στο κλίμα του σχολείου, στην κοινωνικοποίηση των παιδιών, στην επικοινωνία στην εκπαιδευτική κοινότητα, αλλά και στην μετέπειτα ομαλή ενσωμάτωση στην κοινωνία.

Μορφές εκφοβισμού:

Σωματικός: Εκδηλώνεται με σπρωξίματα, σκουντήματα, αγκωνιές, γροθιές, κλοτσιές, χτυπήματα από αντικείμενα, δαγκωνιές, τραυματισμός ή απειλή τραυματισμού προς κάποιον.

Λεκτικός: Συνεχής χρησιμοποίηση υβριστικών εκφράσεων, προσβολών και απειλών, αγενών σχολίων και ειρωνείας.

Εκφοβισμός με εκβιασμό: εκούσια απόσπαση χρημάτων ή προσωπικών αντικειμένων, η οποία συνοδεύεται από απειλές ή τον εξαναγκασμό σε αντικοινωνικές πράξεις.

Έμμεσος ή κοινωνικός: Προσπάθεια για κοινωνική απομόνωση για άσκηση επιρροής στην ομάδα των συνομηλίκων με σκοπό να νιώσουν αντιπάθεια για κάποιον συμμαθητή τους, διάδοση κακόβουλων φημών. 

Ηλεκτρονικός: Αποστολή υβριστικού ή απειλητικού υλικού μέσω του κινητού, του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Ρατσιστικός: Διάδοση αρνητικών σχολίων εξαιτίας της καταγωγής, της κοινωνικής τάξης και της διαφορετικότητας του ατόμου.

Σεξουαλικός: Υβριστικά σχόλια, ανεπιθύμητο άγγιγμα, ανήθικες χειρονομίες, σεξουαλικές επιθέσεις.

Με βάση τα αποτελέσματα μιας μελέτης που πραγματοποίησε η Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου σε συνεργασία με την Παιδαγωγική σχολή του Α.Π.Θ., το 29% των μαθητών έχει υποστεί κάποια μορφή εκφοβισμού εντός του σχολικού περιβάλλοντος με συχνότητα δύο ως τρεις φορές το μήνα ή και περισσότερο. Τα αγόρια είναι πιο συχνά θύτες και θύματα εκφοβιστικής συμπεριφοράς, που εμφανίζεται κυρίως στο σχολικό περιβάλλον σε χώρους χωρίς επίβλεψη από τους εκπαιδευτικούς, όπως η αυλή, ο διάδρομος και η τάξη κατά τη διάρκεια του διαλείμματος. 

Η κατάσταση αυτή μπορεί να επηρεάσει την ψυχική υγεία, την αυτοεκτίμηση των παιδιών, τη διαδικασία της μάθησης και την ακαδημαϊκή τους εξέλιξη. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά που γίνονται θύματα σχολικού εκφοβισμού, νιώθουν ανασφάλεια, φόβο, απόγνωση και παρουσιάζουν τάσεις φυγής. Αισθάνονται ότι απειλούνται, τρομάζουν, αρνούνται να πάνε σχολείο και παρουσιάζουν συμπτώματα σχολικής φοβίας. Μπορεί επίσης να γίνουν επιθετικά και νευρικά, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου τα ίδια τα παιδιά – θύματα μπορούν να γίνουν θύτες σε άλλα παιδιά ή στα αδέρφια τους στο σπίτι.

Επειδή, λοιπόν, το σχολείο αποτελεί μία μικρογραφία της κοινωνίας πρέπει να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα για την εξάλειψη αυτού του φαινομένου από τα σχολεία αλλά και από την κοινωνία στο σύνολο της. Όσο περισσότερο μιλάμε για το bullying τόσο το εξαλείφουμε.

Τρόποι πρόληψης και αντιμετώπισης:

Όσον αφορά την πρόληψη έχουν εφαρμοστεί  προγράμματα κατά του εκφοβισμού και της σχολικής βίας.

Σε επίπεδο σχολείου:

• Σύνταξη σχολικής επιτροπής ενάντια στον εκφοβισμό και στην ενδοσχολική βία.
• Σύνταξη Διακήρυξης του σχολείου ενάντια στη βία: δικαιώματα- υποχρεώσεις-καθήκοντα για όλα τα μέλη του σχολείου.
• Καλύτερη επίβλεψη στο σχολικό χώρο.
• Συνεργασία με τους γονείς με σκοπό να σταματήσει η ενδοσχολική βία.
• Συζήτηση με τους μαθητές για τον ορισμό της ενδοσχολικής βίας, καθώς και της μορφές της.
• Συζήτηση για της επιπτώσεις του εκφοβισμού.
• Τρόποι και προτάσεις για την πρόληψη και την αντιμετώπιση από τους μαθητές.
• Παροχή βοήθειας από τους μαθητές σε άλλους συμμαθητές τους.

Διευθυντής:

• Καταγραφή περιστατικού
• Διατήρηση αρχείου καταγραφής περιστατικού, ώστε να μπορούν να έχουν πρόσβαση όλα τα ενδιαφερόμενα μέλη.
• Παρατήρηση για την συχνότητα με την οποία εμφανίζεται η βία στο σχολείο.
• Αν είναι επαναλαμβανόμενη η επιθετική συμπεριφορά το σχολείο επικοινωνεί με τους γονείς του παιδιού.
• Γίνεται αναφορά στους γονείς στις συνέπειες που θα έχει το παιδί που εκφοβίζει.

Εκπαιδευτικοί: 

• Μιλήστε με το παιδί που εκφοβίζεται, ακούστε το προσεχτικά και δείξτε του ότι θα το βοηθήσετε.
• Μιλήστε με τους γονείς του παιδιού και ενημερώστε τους για την κατάσταση.
• Εξακριβώστε ποιο παιδί είναι αυτό που εκφοβίζει και ποιο αυτό που εκφοβίζεται.
• Οδηγήστε το παιδί που εκφοβίζει στον διευθυντή και συζητήστε το περιστατικό
• Προστατέψτε μαζί με τον διευθυντή το παιδί που εκφοβίζεται.

Τα παιδιά δικαιούνται να ζουν και να εργάζονται σε ένα σχολικό περιβάλλον που τους παρέχει ασφάλεια, ηρεμία και σεβασμό, γιατί η παραβίαση των δικαιωμάτων ακόμη κι όταν γίνεται από συνομηλίκους, προκαλεί μεγάλη ψυχική οδύνη. Είναι σημαντικό να στοχεύσουμε στη δημιουργία μιας κοινωνίας όπου η ποικιλομορφία και η διαφορετικότητα είναι σεβαστές και η αξιοπρέπεια του ανθρώπου εκτιμάται και ενθαρρύνεται. Να γνωρίζουμε μόνο τα θέματα δεν είναι αρκετό. Πρέπει επιπλέον να προσπαθήσουμε να είμαστε συνεπείς στις στάσεις και τις πράξεις μας.

ΒΕΡΡΟΥ ΜΑΡΙΑ – ΠΕ Κοινωνική λειτουργός MSc

ΤΣΙΠΗ ΜΑΡΙΑ – ΠΕ Νοσηλεύτρια

Πηγές:

www.alfavita.gr, https://stop-bullying.sch.gr/ 

https://saferinternet4kids.gr/nea/internationaldayagainstviolence/ 

(Δημοσιεύθηκε στην ψηφιακή εφημερίδα "InVeria" - Κυριακή 10 Μαρτίου 2024, φύλλο 97)