School Bullying ή αλλιώς σχολικός εκφοβισμός…

Της Ράνιας Γιαννοπούλου*

Ο όρος του σχολικού εκφοβισμού χαρακτηρίζεται από την επαναλαμβανόμενη, συστηματική και χωρίς εμφανή αιτία παρενόχληση, κάποιου παιδιού, το οποίο αδυνατεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Το φαινόμενο αυτό μελετήθηκε για πρώτη φορά το 1970 στη Νορβηγία και από το 1987 εμφανίζεται σε πολλά επιστημονικά περιοδικά με τον σχετικό όρο “bullying”. 

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι εμφανίστηκε τότε, εφόσον αποτελεί ακόμη μία μορφή βίαιης συμπεριφοράς, η οποία υπάρχει από τη γέννηση του ανθρώπου. Σημαντικό είναι να τονιστεί η διαφορά του bullying από το «πείραγμα» που μπορεί να υπάρχει μεταξύ φίλων στα πλαίσια παιχνιδιού, χωρίς να προκαλούνται σωματικοί πόνοι ή αρνητικά συναισθήματα.

Ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να έχει διάφορες μορφές με συχνότερη αυτή του σωματικού, όπου υπάρχουν φυσικοί τραυματισμοί, χτυπήματα, σπρωξίματα, τσιμπήματα, δαγκωνιές, γροθιές, τρικλοποδιές, κλοτσιές, κ.α.. Μπορεί να υπάρχει λεκτικός εκφοβισμός, εκφοβισμός με εκβιασμό, έμμεσος ή κοινωνικός εκφοβισμός, ηλεκτρονικός, ρατσιστικός καθώς και σεξουαλικός.  

Σε κάθε περίπτωση, τα συμπτώματα που εκδηλώνει ένα παιδί θύμα bullying, είναι σοβαρά και δεν θα πρέπει να προσπερνιούνται. Δυστυχώς τα παιδιά- θύματα, σπάνια μιλάνε για την βία που ενδεχομένως δέχονται, επομένως οι γονείς θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και παρατηρητικοί όσον αφορά τις ενδείξεις και τα σημάδια που δείχνει ένα παιδί που θυματοποιείται.

Οι συνέπειες που δημιουργούνται σε ένα παιδί θύμα του σχολικού εκφοβισμού μπορεί να είναι ψυχοκοινωνικές : να είναι απομονωμένο, να βιώνει άγχος και φόβο, να παρουσιάζει σχολική άρνηση και μείωση στη σχολική απόδοση, να νιώθει θλίψη, να υπάρχουν αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, να παρουσιάζει απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες καθώς και διάφορες ακόμα συναισθηματικές δυσκολίες, και ψυχοσωματικές : να έχει συχνούς πονοκεφάλους, ημικρανίες, δερματικά προβλήματα, έλκος, τρέμουλο, κρίσεις πανικού, διαταραχές στον ύπνο, πόνους στο στομάχι κ.α.

Από την άλλη πλευρά υπάρχει και το παιδί θύτης. Το παιδί αυτό, μπορεί να είναι αρκετά δημοφιλές με πολύ καλές κοινωνικές δεξιότητες, ώστε να μπορεί εύκολα να προσελκύει υποστηρικτές τους οποίους μπορεί να χειριστεί. Επίσης, τείνει να είναι πιο επιθετικό απέναντι στο κοινωνικό του περιβάλλον, να είναι παρορμητικό και να έχει την ανάγκη να εξουσιάζει άλλα παιδιά. Συνήθως, το παιδί θύτης, δείχνει να έχει έντονη αυτοπεποίθηση, δεν πειθαρχεί σε κανόνες, είναι οξύθυμο, νιώθει να απειλείτε και δεν δέχεται εύκολα την άρνηση των επιθυμιών του, ο τρόπος που χρησιμοποιεί συνήθως για την επίλυση των διαφορών του είναι η βία ,έχει την τάση να εξαιρεί παιδιά από την παρέα και υιοθετεί το ρόλο του αρχηγού στις «κλίκες» που δημιουργεί.

Σε περιπτώσεις bullying, παιδί θύμα ή παιδί θύτης, ο ρόλος του γονέα είναι πολύ σημαντικός. Όταν ο γονέας, αντιληφθεί ότι το παιδί του βιώνει εκφοβισμό, θα πρέπει να κάνει μία συζήτηση μαζί του σχετικά με τα συναισθήματά και την εμπειρία του. Βασικό είναι, να απενοχοποιηθεί το παιδί, διότι σε πολλές περιπτώσεις το παιδί θύμα θεωρεί ότι φταίει αυτό για την κατάσταση που βιώνει. Όταν το παιδί έχει το ρόλο του θύματος, ο γονέας θα πρέπει να είναι πολύ παρατηρητικός για τυχόν αλλαγές συμπεριφοράς του παιδιού. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα ήταν καλό ο γονέας να διερευνήσει αν το παιδί γίνεται «εύκολος στόχος» και γιατί. Αν το παιδί δείχνει να έχει εσωστρεφή, παθητική ή συνεσταλμένη συμπεριφορά και ποιοι είναι οι λόγοι. Θα ήταν πολύ χρήσιμο, ο γονέας να βοηθήσει το παιδί να αποδεχθεί τις διαφορές ή τυχόν ιδιαιτερότητες του και να καταλάβει ότι η μοναδικότητα του καθενός είναι ένα στοιχείο που του δίνει αξία. Παράλληλα, το παιδί θα πρέπει να αναγνωρίσει και να ενισχύσει τα θετικά του σημεία αγνοώντας τα τυχόν κακόβουλα σχόλια. Σημαντικό είναι, οι γονείς να μη βάλουν το παιδί σε διαδικασίες αντεκδίκησης, διότι στόχος είναι να βοηθήσουν το παιδί τους και όχι να τιμωρηθεί το άλλο παιδί. Επίσης, πολύ βοηθητική και αναγκαία, θα ήταν η επικοινωνία και η συνεργασία των γονέων με το δάσκαλο του παιδιού.

Σε περίπτωση, που ο γονέας αντιληφθεί ότι το παιδί του εκφοβίζει συμμαθητές του, θα πρέπει, να συζητήσει μαζί του για τα συναισθήματα και για τη διαχείριση του θυμού του βρίσκοντας άλλους τρόπους επίλυσης συγκρούσεων. Σημαντικό είναι, να μη νιώσει το παιδί απόρριψη από τους γονείς με τιμωρίες και κηρύγματα, διότι αυτά ακριβώς είναι που θα πρέπει να σταματήσει να κάνει το ίδιο το παιδί στους συμμαθητές του. Η απομάκρυνση του παιδιού από βίαιες και αρνητικές παρέες με διακριτικό τρόπο και η προτροπή του σε παρέες με ενδιαφέροντα καθώς και η ενασχόλησή του με χόμπι ή αθλήματα, θα βοηθούσαν πολύ στην ομαλή εξέλιξη και πρόοδο του παιδιού εν γένει.

Σε κάθε περίπτωση, για να υπάρξει αποτέλεσμα και να αποφευχθούν οποιεσδήποτε βίαιες συμπεριφορές, η συνεργασία των ενηλίκων που εμπλέκονται στη ζωή του παιδιού, καθίσταται απαραίτητη. Όταν αυτό δεν είναι εφικτό, δεν αρκεί ή δεν επιφέρει αποτελέσματα, τότε θα πρέπει να αναζητηθεί η βοήθεια κάποιου ειδικού. Κοινωνικές υπηρεσίες, φορείς και σύλλογοι που στόχο έχουν την κοινωνική ευημερία και την βελτίωση της κοινωνικής λειτουργικότητας  του παιδιού και των οικογενειών του, είναι πάντα διαθέσιμοι να βοηθήσουν μία κατάσταση, η οποία προκαλεί δυσλειτουργίες στην καθημερινότητα του ανθρώπου. 

Οδηγίες του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων για τη Σχολική Βία:

http://www.pdeamth.gr/paratiritiriovias/index.php/arthraerev/51-sxoliki-via-odigies-tou-ypourgeiou-paideias-kai-thriskevmaton

  * Η Ράνια Γιαννοπούλου, είναι Κοινωνική Λειτουργός